БИШКЕК, 2-август. — Eurasia Today. Жакында Ирандын алдыңкы “Fars News” маалымат агенттигинин чакыруусу менен Кыргызстандын 21 кишиден турган тележурналисттер делегациясы менен бирге Ислам республикасына таанышуу иш сапары менен барып келген "НТС" ТРКсынын башкы директору Айдай Ивакова сапардан алган таасирлери менен бөлүштү. 

Иран мен баргым келген өлкөлөрдүн тизмесинде жок эле

Буга чейин Иран тууралуу дүйнөлүк жалпыга маалымдоо каражаттарына чыккан  маалыматтар аркылуу  гана  кабардар элем. Анда бул өлкөгө карата болгон санкциялар, чабуулдар, б.а терс өңүттөгү жаңылыктарды гана кезиктирип келгем.

Негизи эле Иран жабык өлкө катары кабылданып келгендиктен, чынын айтсам, бул мамлекет мен баргым келген өлкөлөрдүн тизмесинде жок  эле. Анан Ирандагы ири “Fars News”  маалыматтык  агенттигинин Кыргызстандагы  өкүлчүлүгүнөн Персияны көрүп, таанышып келүүгө сунуш түшкөндө – кубануу  менен кабыл алганым менен бир аз күмөн ойлор болгонун жашыра албайм. Анткени, маалыматтар баары бир адамга өз таасирин тийгизбей койбойт.

Бирок,  кесибиме байланыштуу  бардык нерсеге кызыгуу менен карагандыктан, бул өлкөдөгү абалды өз көзүм менен көрүп келүүгө ашыгып бардым.

Калпак кийип барган мырзаларыбызды токтотуп сүрөткө түшкөндөр көп болду

Биз Иранга барганда күн аябай ысып, көчөдө адамдар дээрлик жок болгондуктан, Тегеран өтө сүрдүү шаардай көрүндү. Бирок, шаардагы ар кандай музей, китепкана, соода борборлору сыяктуу адамдар көп топтолгон жерлерге бара баштагандан тарта, Ирандын  борбору жана анын жашоочулары башкача өңүттө ачыла баштады.

Эли ачык, жайдары, жардамга шашып тургандай таасир калтырды. Балким, узак убакыт чет элдик туристтердин агымын көрбөгөндүктөн, аларга өтө аяр мамиле калыптанып калганбы  деген ой келди. Мисалы, көчөдө кетип бараткан  биздин топту карап калып,  айрымдары  учурашып, күлүп, жол бошотуп берип жатышты. Көпчүлүк мырзаларыбыз ак калпак кийип барышкан экен, аларды токтотуп сүрөткө түшкөндөр көп болду.

Ирандык айымдар сулуулукка, келбетине көп көңүл бурушат экен

Иранда аялдар жалпы жолунан диний дресс-кодду карманышканы менен, эрежелер өтө катаал эмес, шарттуу түрдө эле окшойт деген ойдо болдум. Бирок, албетте, жоолук жана узун сырткы кийими жок көчөгө чыгышпайт экен, ошол эле убакта кадимкидей иштеп да, көңүл ачып да, үй-бүлөсү менен сейилдеп жүрүшкөнүн байкадык.

Дагы бир байкаганым, ирандык  айымдар сулуулукка, келбетине көп көңүл бурушат экен. Пластикалык хирургия өтө өнүгүптүр. Биз барган ММКда аялдар менен эркектер тең тайлашып иштеп, жетекчилик кызматта отургандары да бар экен, болгону  аял-эркектердин  өз-өзүнчө  кеңселерде отурушканын, бирок, ар кандай тартуу процесстеринде аралашып эле кетишкенин көрдүк.

Жолдору зымырайт

Жолдору сонун экен. Балким, начар өнүккөн аймактарга же шаардын, болбосо, мамлекеттин  чет жактарына барсак абал башкача болот беле,  ким билет, бирок, биз баскан тротуар, биз жүргөн чоң жолдор зымырайт. 

Мамлекекттик коопсуздукка, анын ичинен маалыматтык коопсуздукка катуу көңүл бөлүнөөрү байкалды. Жалпы жонунан, кырк жылдан  ашык санкциялардын алдында жашаган мамлекет катары таасир калтырган жок. Тескерисинче, ошол абалды өз пайдасына колдонууну үйрөнүп алышкандай.

Айрым дүйнөлүк бренд товарлар өздөрүндө чыгат, автоунаа, коопсуздукка байланыштуу бардык  заманбап техникалар, тамак-аш, жеңил өнөр жай жана башка зарыл  өндүрүмдөрдүн баары Иран деген бренддин алдында чыгарын байкадык.   

Китеп дүкөндөрүндө элдин көптүгү суктандырды

Ирандын тарыхы дүйнөдөгү  эң байыркылардын бири экенинен кабарым бар эле, бирок, ошол басып өткөн жолун тастыктаган тарыхый эстелик, жайлардын көптүгү, алардын бүгүнкү күнгө чейин сакталып калышы, мамлекет тарабынан тарыхый  таберикке  аздек мамиле  таң калтырды.

Кол өнөрчүлүктүн мыкты үлгүлөрүн  өнүктүрүп-өстүрүп, ал эми адамдар аларды баалап-барктап сатып алышарын көрдүм. Анан элдин  китепке болгон мамилеси аяр экен, атайын китеп дүкөндөрүндө элдин көптүгү  суктанаарлык. Балким, интернеттин начардыгы адамдардын мынчалык китепкөй болушуна алып келдиби деген тамашалар да айтылды.  

Исфаханды көрүү - дүйнөнүн жарымын көргөнгө барабар

Тегерандын өзүндө бир катар тарыхый, маданий  жайларга бардык. Ар бири тууралуу өзүнчө айтса болот, жеке мага 435 метр бийиктиктеги  Ирандын телемунарасы, Або Аташ паркы, шахтардын жайкы резиденциясы жана алардын акыркысы Пехлевинин жашаган үйү  өтө таасирдүү болду.

Ал эми Ирандын маданий жана туристтик калаасы - Исфахан шаарындагы  (баса, Исфахан шаары  эки жолу  Персия империясынын борбору болгон,  перс, мидий, еврей, араб, ж.б ондогон элдердин маданияттары  жуурулушкан калаа) ЮНЕСКОнун бүткүл дүйнөлүк мурастар тизмесине  кирген обьектердин бири, дүйнөдө чондугу боюнча экинчи орунда турган аянтты айтпасам болбойт.

Революцияга чейин ал “Шахтын аянты” деп аталып келсе, азыр “Имамдын аянты” деп аталат экен.  1598-1629-жылдар аралыгында курулган аянтта айланта имараттар, мечит, шахтын сарайы, чоң базар салыныптыр. Бул канча деген чабуул, баскынчылыкты  башынан өткөргөн аянт жана  базар шаардыктардын сүйүктүү жери экен. Күндүзү соода кызып, кечкисин аянттын ичинде өскөн көк чөпкө отуруп, тамактанган,  эс алууга келген адамдардын аягы үзүлбөйт экен.

Мындан тышкары, Зайенде суусунун үстүнө салынган ошол эле доорго таандык көпүрө (1650-ж) Исфахандын атактуу тарыхый жерлеринин бири катары саналат экен. Архитектуралык жасалгасы боюнча табылгыс тарыхый жай 1873-жылы ремонттон өткөн деп айтылат, бирок, карапайым адамдар үчүн ар дайым  ачык болгонуна карабай күнү бүгүнкүдөй сакталып турганы таң калыштуу болду. Бул элдин өз тарыхына болгон сый-урматы күчтүү экенинен кабар берет. Жергиликтүүлөр “Исфаханды көрүү-дүйнөнүн жарымын көргөнгө барабар” дешет экен.

Даярдаган: Айзат Асанакунова